Meer kracht en vitaliteit? Alles over yoga en prana

Stel je voor: je staat in het bos op een frisse lentedag. Het heeft net geregend. De laatste regendruppels vallen zachtjes op de bosgrond. Als de zon doorbreekt haal je een keer heel diep adem. Je zuigt je longen vol zuurstof. Lekker!

Stel je dan eens voor dat je precies hetzelfde doet, een keer heel diep inademen, maar dan op een grauwe, grijze dag midden op de Dam in Amsterdam. Dat is niet helemaal hetzelfde, toch?

Het verschil? Dat zit hem in prāna – energie. Volgens de yogafilosofie adem je met elke teug lucht niet alleen zuurstof in, maar ook prāna. Prāna is je vitale levenskracht. Het zorgt ervoor dat je energiek, in balans en überhaupt in leven bent. En – goed nieuws – je kunt het bewust binnen krijgen, sturen en beïnvloeden. Dit doe je onder andere door middel van je voedingskeuzes, door naar buiten te gaan, de natuur in, en met behulp van yogaoefeningen en ademhalingstechnieken. In deze post vertel ik je welke oefeningen je precies kunt doen voor meer energie en vitaliteit, en ook waaróm je ze wilt doen.

Voel je gezond, krachtig en vitaal

Prāna stroomt in verschillende richtingen door je lichaam. Inzicht in de werking van prāna en de vijf stromen van deze levensenergie helpt je om je yogabeoefening een laag dieper te brengen dan puur het fysieke aspect. Je gaat ervaren dat de yogaoefeningen méér doen dan alleen je spieren soepeler en sterker maken. Kan prāna goed en zonder blokkades stromen, dan voel je je gezond, krachtig en vitaal, kun je dingen makkelijker verteren en loslaten, en ben je helder, optimistisch en energiek.

Yoga oefeningen zijn een grote schoonmaak voor je systeem

In de Traditionele Chinese Medicijnleer wordt prāna chi genoemd. Het stroomt door een subtiel, fijnmazig net van 72.000 energiekanaaltjes: de nadi’s. Deze kanaaltjes zijn vergelijkbaar met de meridianen uit de TCM en vormen je vitale lichaam of energielichaam: pranamaya kosha. Dit energetisch lichaam doordringt je grofstoffelijke lichaam, dus je tastbare lijf dat bestaat uit botten, spieren en organen, volledig.

Doe je nou yogaoefeningen? Dan klop je als het ware van buitenaf tegen de kanaaltjes van je vitale lichaam aan, zodat de energie beter door kan stromen. En met de ademhalingstechnieken, die in de yoga prānayāma heten, wat “het sturen van prāna” betekent, reinig je de nadi’s van binnenuit. Zie deze ademhalingsoefeningen als een grote schoonmaak, waarbij je flink met een rager door alle verstopte buizen gaat.

De fysieke yogaoefeningen en ademhalingstechnieken zorgen er dus voor dat blokkades worden opgeheven en dat je energie weer vrij kan stromen. Superfijn!

Er zijn verschillende bronnen van energie

Prāna krijg je niet alleen binnen via je ademhaling, ook de natuur zit boordevol levensenergie. Op bepaalde plekken, zoals in het bos, in de bergen en op het strand, zit veel meer prāna in de lucht dan op andere locaties. Daarom voelt inademen in een natgeregend bos ook zo anders, en veel verfrissender, dan eens flink en diep ademhalen midden in een drukke stad.

De zon op je huid is ook een bron van prana evenals voeding dat door de zon tot groei en bloei is gekomen. Een van de redenen dat yogi’s een vegetarisch dieet volgen is dat groenten, fruit en granen superveel energie bevatten, terwijl vlees en vis, wat al dood is, helemaal geen prāna hebben.

Een laatste bron van prāna is volgens de yogafilosofie Brahma Chakra, je kruinchakra. Via dat punt, midden bovenop je hoofd, stroomt universele levensenergie direct je vitale lichaam binnen. Je yogaoefeningen en ademhalingstechnieken zijn er in essentie op gericht om blokkades op alle niveaus op te ruimen zodat je energie vrij kan stromen en je in meditatie terug kunt keren naar die krachtige bron van universele energie. Het fysieke deel van je yogabeoefening is dus puur een voorbereiding op je meditatie.

Prana flows where your attention goes   

Prāna kun je sturen. Want wat je aandacht geeft groeit, of, in het Engels: Energy (prāna) flows where your attention goes. Daarbij is het goed om te weten dat prāna van zichzelf al vijf verschillende richtingen heeft om in te stromen. Die verschillende richting worden in sommige yogatradities prāna’s genoemd terwijl andere tradities, waaronder de Ayurveda, het over de vayu’s hebben. Vayu betekent wind en duidt op de beweeglijkheid en de richting van de prānastromen.

Dit zijn de vijf prāna’s of vayu’s:

1. Apāna Prāna // Apāna Vayu

Apāna prāna, of apāna vayu, is de neerwaartsgerichte energiestroom die zich beweegt van je navel naar beneden, tot onder je voetzolen. Het stroomt van je bekken, je onderrug en je onderbuik in je benen en voeten en beweegt dus met de zwaartekracht mee. Apāna schept kracht en maakt dat je los kunt laten wat je niet meer nodig hebt. Dat gebeurt zowel fysiek als mentaal. Denk dus niet alleen aan het fysieke uitdrijven van je ontlasting, aan de menstruatie en aan het baren van een baby, maar ook, op mentaal niveau, aan het loslaten van oude emoties, negatieve gedachten en stress. Is apāna prāna zwak, dan leidt dat tot angst, twijfel en onzekerheid. Kan het vrij stromen dan geeft het kracht, stevigheid, stabiliteit, aarding, vertrouwen en zelfvertrouwen.

Apāna prāna is verbonden met het eerste en het tweede chakra, muladhara en svadhistana chakra. Het wordt gestimuleerd door oefeningen voor deze chakra’s: alle oefeningen die verbonden zijn met je heupen, bekkenbodem, benen en voeten. Denk aan staande houdingen, zoals de krijger en de stoel, aan balanshoudingen, waaronder de boom en de adelaar, en aan heupopeners, zoals de duif en de vlinder.

Apāna prāna is verbonden met de uitademing. De uitademing heeft daarom een ontspannend en kalmerend effect. Een goede ademhalingstechniek voor apāna prāna is anuloma viloma prānayāma: de wisselende neusademhaling.

2. Samāna Prāna // Samāna Vayu

Samāna prāna, of samāna vayu, is de energie die van buiten naar het midden stroomt, en zich dus beweegt van je extremiteiten naar de kern. Het stroomt in het gebied van de hartstreek tot de navel in een naar binnen en naar buiten draaiende beweging en bevindt zicht vooral in het gebied rondom je navel. Daar beheerst het je spijsvertering. Samāna prāna zorgt ervoor dat je je eten kunt verteren en dat alle bouw- en brandstoffen zich daarna door het lichaam kunnen verspreiden. Op mentaal niveau zorgt samāna prāna ervoor dat je alle zintuiglijke, emotionele en mentale ervaringen kunt verwerken (verteren).

Is samāna prāna uit balans, dan heb je niet alleen problemen met het opnemen en verteren van je eten, maar ook met het verwerken van zintuiglijke indrukken, gedachten en emoties. In balans zorgt het juist voor een goede spijsvertering, een gezond metabolisme en mentaal evenwicht.

Samāna prāna is verbonden met het derde chakra, manipura chakra, en wordt beïnvloed door oefeningen voor dit chakra. Alle oefeningen voor de buik en rug, en ook twists, stimuleren samāna prāna. Denk aan de plank, de boot, de sprinkhaan, en aan zittende en liggende twists.

Samāna prāna zorgt voor de pauze tussen de in- en de uitademing. Het vasthouden van de adem heeft daarom een balancerend effect. Goede ademhalingstechnieken voor samāna prāna zijn kapalabhati, de vuurademhaling, en bhastrika, de blaasbalgademhaling.

3. Prāna prāna // Prāna Vayu

Prāna prāna, of Prāna vayu, is de energiestroom die van buiten naar binnen beweegt. Het stroomt van de neus en de mond naar binnen en naar beneden tot in het hartgebied. Prāna is alle energie die je van buiten naar binnen haalt en die je kracht en vitaliteit geeft: adem, eten, indrukken en ideeën. Het stroomt in het borstgebied, de longen en het hart en is de basis van alle energie.

Is prāna vayu uit balans, dan krijg je niet binnen wat je nodig hebt en raak je dus niet goed gevoed. Daardoor kun je enorm hunkeren naar eten en gewoonten ontwikkelen die je niet echt verder helpen. Ook zorgt een verzwakte prāna vayu ervoor dat je een rusteloze geest hebt. Kan prāna vrij stromen dan geeft het je zowel op fysiek als op mentaal niveau juist energie, vitaliteit en mentale snelheid en veerkracht.

Prāna vayu is verbonden met het vierde chakra, het hart chakra of anahata chakra, en wordt gestimuleerd door oefeningen voor dit chakra. Denk aan borstopeners en achteroverbuigingen, zoals de puppy, de kameel en het wiel. Ook de neerwaartse hond stimuleert prāna vayu.

Prāna zorgt voor de inademing. Je inademing heeft daarom een voedend en vitaliserend effect. Denk maar eens aan het feit dat je meestal eerst even diep ademhaalt wanneer je iets moeilijks of spannends gaat doen. Je vult dan je lichaam met energie en kracht. Alle ademhalingstechnieken zijn goed voor prāna vayu.

4. Udāna Prāna // Udāna Vayu

Udāna prāna, of udāna vayu, beweegt vanuit het keelgebied omhoog naar je hersenen. Het stroomt in een opwaartse beweging, dus van binnen naar boven en naar buiten toe. Het is energie die het lichaam letterlijk overeind houdt: udāna prāna zorgt ervoor dat je niet omvalt of inzakt. Ook mentaal houdt udāna prāna je op de been. Het zorgt voor een optimistische kijk op dingen; je ziet dat het glas half vol is in plaats van half leeg. Udāna prāna brengt afvalstoffen naar boven en naar buiten, zowel fysiek als mentaal. Hoesten, niezen, braken, huilen en schreeuwen: het wordt allemaal aangedreven door udāna prāna.

Udāna prāna is verbonden met je keelgebied en dus met je spraak en je vermogen om jezelf te uiten. Is udāna uit balans dan reageer je negatief, praat je veel, zeg je ongepaste dingen of heb je juist moeite om je te uiten. Fysiek en mentaal is dan het moeilijk om dingen (door) te slikken. Kan udāna vrij stromen dan stroomt er energie naar je schildklier en je hersenen, wat zorgt voor mentale helderheid, optimisme en welbespraaktheid.

Udāna prāna is verbonden met het vijfde chakra, het keelchakra of vishudda chakra. Oefeningen die udāna stimuleren zijn krachtige staande houdingen, balanshoudingen en alle omgekeerde houdingen: oefeningen waarbij je hard moet werken om rechtop te blijven staan. Denk aan de krijger, de kaars en de handstand. Ook houdingen die het keelgebied stimuleren, activeren udāna prāna, zoals de ploeg, de kameel en de vis.

Net als apāna prāna is ook udāna prāna verbonden met de uitademing. Het geeft de uitademing haar reinigende effect. Een goede ademhalingstechniek voor udāna prāna is ujjiayi prānayāma: de oceaanademhaling. Je weet wel, die oefening waarbij je ademhaling een ruisend geluid maakt achter in je keel, waardoor je klinkt als Darth Vader uit Star Wars.

5. Vyāna Prāna // Vyāna Vayu

Vyāna prāna is energie die van het centrum in een circulaire beweging naar buiten beweegt. Het is een verspreidende energie die stroomt vanuit je hart naar je ledematen en weer terug en zorgt voor alle vormen van circulatie. Zo stuurt het onder meer de bloedsomloop aan, stimuleert het het lymfatisch systeem en maakt het dat je kunt zweten. Ook zorgt vyāna prāna ervoor dat voedingsstoffen, zuurstof en informatie zich goed kunnen verspreiden. En het ondersteunt de andere vier pranastromen.

Is vyāna prāna gestagneerd, dan heb je snel koude handen en voeten. Ook kun je je dan vervreemd en afgescheiden voelen van je omgeving en even niet meer zo goed in staat zijn om je te openen en je te verbinden met anderen of met waar je mee bezig bent. Kan vyāna prāna ongehinderd stromen dan brengt het juist balans in je zenuwstelsel, houdt het je gedachten, emoties en ideeën in beweging, geeft het je overzicht en kracht, en zorgt het voor verbinding.

Vyāna prāna is verbonden met alle chakra’s en is vooral actief in je armen en benen. Staande oefeningen waarbij je de kracht van je benen nodig hebt en oefeningen waarbij je je armen strekt of spreidt activeren vyāna prāna. Denk aan de zonnegroeten, aan staande houdingen zoals de stoel en de krijger, en aan balansoefeningen zoals danser en de adelaar. Ook het wiel, de yogahouding die alle chakra’s activeert, stimuleert vyāna prāna.

Anuloma viloma prānayāma, de wisselende neusademhaling, is een goede ademhalingstechniek om vyāna prāna te stimuleren.

Energie boost

Voel je je lusteloos, stuck, angstig, somber of moe? Zorg dan voor meer prāna. Ga lekker naar buiten, de natuur in, kies zoveel mogelijk voor verse groenten, fruit en granen, en doe je yogaoefeningen en ademhalingstechnieken met als doel de prānastromen, de vayu’s, te stimuleren en zo jezelf een energieboost te geven.

Happy practising!

Liselotte

PS: Meer tips en inspiratie over yoga, Ayurveda en meditatie? Meld je aan voor de nieuwsbrief!